Το άλλοκοτο είναι μια αίσθηση που γεννιέται όταν συγκρούονται δύο ή περισσότεροι κόσμοι που δεν φαίνεται να συνδέονται, δημιουργώντας μια εντύπωση ότι “δεν ανήκουν μαζί”. Από την άλλη, το απόκοσμο είναι μια αίσθηση που προκύπτει είτε όταν υπάρχει κάτι εκεί που δεν θα έπρεπε να υπάρχει τίποτα είτε όταν απουσιάζει κάτι εκεί που θα έπρεπε να απουσιάζει.
Ο Μαρκ Φίσερ εξερευνά αυτές τις δύο αισθήσεις μέσω πολιτικών παραδειγμάτων και καλλιτεχνικών έργων από τη λογοτεχνία, τη μουσική, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Αν και τα έργα που ανήκουν στον χώρο της μεταφυσικής, του τρόμου και της επιστημονικής φαντασίας, υποστηρίζει και αποδεικνύει ότι το άλλοκοτο και το απόκοσμο δεν συνδέονται με τη δυσφορία και τον τρόμο. Όπως γράφει, “τα πειραματικά έργα τέχνης συχνά μας προκαλούν μια αίσθηση του αλλόκοτου”.
Η συνάντηση με το άλλοκοτο έργο τέχνης, όσο δυσάρεστη κι αν είναι, προσφέρει την ευχαρίστηση της νέας γνώσης. Το απόκοσμο, που μπορεί να προκληθεί από τα σαστισμένα μάτια ενός ανθρώπου με την αμνησία, από την περιπλάνηση σε ένα εγκαταλελειμμένο χωριό ή την παρουσία σε έναν κύκλο μεγαλύτερων (όπως στο Στόουνχετζ ή στη Βόλακα της Τήνου), μας βοηθά να αποτραπεί από την καθημερινότητα και τη ρουτίνα. Έτσι εξηγείται η παράξενη έλξη που ασκεί το απόκοσμο στους ανθρώπους.
Το βιβλίο του Μαρκ Φίσερ εκδόθηκε στη Βρετανία το 2017, λίγο μετά την αυτοκτονία του συγγραφέα, ο οποίος έπασχε από κατάθλιψη. Γεννημένος το 1968, ο Φίσερ δεν κατάφερε να βρει τον εναλλακτικό τρόπο ζωής που αναζητούσε στα έργα του, ούτε την πολιτική αυτοπεποίθηση που θα κρατούσε στη ζωή. Παρ’ όλα αυτά, τα βιβλία του μας ανοίγουν νέους δρόμους, επιτρέποντάς μας να δούμε νέες πραγματικές και να σχεδιάσουμε νέες διαδρομές μέσα από παραδείγματα τέχνης και ποπ κουλτούρας.
Ο Μαρκ Φίσερ, προερχόμενος από την εργατική τάξη, κατάφερε να υπερβεί τα κοινωνικά εμπόδια και να γίνει ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς πολιτικής φιλοσοφίας και πολιτισμικής κριτικής. Επηρεασμένος από τον Φρόιντ, τον Λακάν, τον Αλτουσέρ, τον Ντεριντά, τον Ζιλ Ντελέζ, τον Γκουαταρί και τον Ζίζεκ, δημιούργησε έναν συστηματικό ριζοσπαστικό πολιτικό λόγο που παραμένει επίκαιρος και έξι χρόνια μετά την αυτοκτονία του, ίσως σήμερα περισσότερο από ποτέ.
Πριν από το “Το άλλοκοτο και το απόκοσμο”, το πιο γνωστό έργο του ήταν το “Καπιταλιστικός Ρεαλισμός: Υπάρχει εναλλακτική;”, που κυκλοφόρησε το 2009 και έγινε γνωστό στην οικονομική κρίση. Σε αυτό το βιβλίο, ο Φίσερ υποστήριξε ότι η σύγχρονη κουλτούρα έχει σταματήσει να φαντάζεται εναλλακτικές προοπτικές απέναντι στον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, οδηγώντας σε έναν «καταθλιπτικό ευδαιμονισμό». Ωστόσο, το “Το άλλοκοτο και το απόκοσμο” μας βοηθά να ξεπεράσουμε αυτήν την παγιωμένη άποψη και να αναζητήσουμε νέες προοπτικές μέσω της τέδας.
Στην περιοχή του αλλόκοτου, ο Μαρκ Φίσερ εξετάζει έργα των Λάβκραφτ, Χ. Τζ. Γουέλς, Τιμ Πάουερς και Φίλιπ Ντικ, καθώς και τη μουσική των The Fall και τις ταινίες των Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ και Ντέιβιντ Λιντς. Στην περιοχή του απόκοσμου, εξετάζει τα έργα των Δάφνης ντι Μοριέ, Κρίστοφερ Πριστ, Μ. Π. Τζέιμς, Άλαν Γκάρνερ, Μάργκαρετ Άτγουντ και Τζόαν Λίντσεϊ, καθώς και τη μουσική του Μπράιαν Ίνο και τις ταινίες των Στάνλεϊ Κιούμπρικ, Αντρέι Ταρκόφσκι, Κρίστοφερ Νόλαν και Τζόναθαν Γκλέιζ.
Το αλλόκοτο προκύπτει από την παραμόρφωση του χρόνου, τις ταξιδιωτικές διαδρομές στο χρόνο, το γκροτέσκο και τη σχέση του ονείρου με την πραγματικότητα. Το απόκοσμο προκύπτει από την παρουσία οντοτήτων ή αντικειμένων που δεν θα έπρεπε να έχουν αναστοχαστική ικανότητα, από τα κενά μνήμης, τα ερημικά τοπία, τα φαντάσματα, τα εξωγήινα ίχνη και τις γεωλογικές ανωμαλίες.
Η μετάφραση του Αλέξανδρου Παπαγεωργίου είναι εξαιρετική και βασίζεται στη βαθιά γνώση του αντικειμένου και του συγγραφέα. Στο επίμετρο του βιβλίου, ο Παπαγεωργίου μοιράζεται την προσωπική του σχέση με τον Φίσερ, τονίζοντας την επίδραση που είχε πάνω του το μπλογκ k-punk, το οποίο ο Φίσερ άρχισε να γράφει ανώνυμα το 2003 και το οποίο γρήγορα εξελίχθηκε σε ένα σημαντικό μέσο πολιτισμικής κληρονομιάς.
Για την ελληνική έκδοση, ο συγγραφέας και φωτογράφος Ματ Κούχουν έχει γράψει έναν εξαιρετικό πρόλογο, τιμώντας το έργο του Φίσερ και τη διάρκειά του στη σύγχρονη σκέψη.
Μαξ Φίσερ
Εκδόσεις: Αντίποδες
Μετάφραση: Αλέξανδρος Παπαγεωργίου
Σελίδες: 256
Τιμή: 12,96€
